İSKENDERPASA CEMAATİ

 

1. Tarihçe

İskenderpaşa Cemaati, Nakşibendiyye Tarikatının Hâlidiyye koluna bağlıdır. Aralarında Muhammed Zahid Kotku'nun şeyhi Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendinin de bulunduğu 116 kişiye hilafet veren Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevi (1813-1893) Nakşibendiyye tarikatının Hålidiyye kolunun yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Gümüşhånevi'den sonra Şehzadebaşı İsmail Paşa Medresesi müderrisi Mustafa Feyzi Efendi (1267/1851) pek çok talebe yetiştirmiştir. Mehmed Zahid Efendi de onun hilafet verdiği talebelerindendir. Mehmet Zahit Kotku (1897-1980) çeşitli camilerde imamlık görevi ifa etmiştir. Fatih İskenderpaşa Camii'ndeki görevini vefatına kadar sürdürmüştür. M. Zahit Kotku'nun görev yaptığı camiye nisbetle kurmuş olduğu bu cemaate "iskenderpaşa Cemaati" denilmektedir.

İskenderpaşa Cemaati'nin başına Zahit Kotku'dan sonra damadı Mahmud Es'ad Coşan (1938-2001) geçmiştir. Türk-İslam Edebiyatı dalında profesör olan Coşan, 1987 yılında kendi isteğiyle emekli oluncaya kadar Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde bu Kürsünün Anabilim dalı başkanlığını yürütmüştür. Bundan sonra hocası ve kayınpederi Mehmed Zahid Efendi'den aldığı tebliğ ve irşad görevini daha aktif yerine getirebilmek için faaliyetlere başlamış, seleflerinin başlattığı hadis derslerini Türkiye'nin birçok ilinde yapmak suretiyle yaygınlaştırmıştır. Sohbetlerine gösterilen ilgiden dolayı hizmet sınırlarını genişletmiş, bu gaye ile dünyanın birçok ülkesine seyahatlerde bulunmuştur. Avustralya'da bir caminin açılışına giderken meydana gelen trafik kazası neticesinde 2001 yılında hayatını kaybetmiştir. Yerine,1963 doğumlu olan oğlu Nureddin Coşan geçmiştir. Nureddin Coşan Ankara İmam-Hatip Lisesi'ni bitirdikten sonra Suudi Arabistan'da Arapça eğitimi, ABD'de işletme eğitimi almıştır. Türkiye'ye döndükten sonra bir süre ticari faaliyetlerde bulunmuş, daha sonra, babasının isteği üzerine, grubun sosyal ve iktisadi kuruluşlarının yönetimini üstlenmiştir. Babası Es'ad Coşan'ın vefatı üzerine, vasiyeti gereği onun sorumluluk ve görevlerini devralmıştır.

 

2. Öne Çıkan Görüşleri

İskenderpaşa Cemaati mensuplarının geleneksel tasavvuf ritüelleri bağlaminda diğer Nakşi cemaatlerden çok farkları bulunmamaktadır. Ancak, bazı araştırmacıların da ifade ettiği üzere, onları diğer cemaat ve tarikatlardan ayıran ya da dikkat çekici olan bazı yaklaşım ve görüşleri de bulunmaktadır. Bunlardan biri, gelenekle modernlik arasında kurmaya çalıştıkları dengedir. Cemaatin yayın organı İslam Dergisi'nde İslam'ın öz itibariyle modernizmin kavram ve kurumlarıyla uyum halinde olduğu fikri sıklıkla işlenmiştir.

Bazı araştırmacılar, cemaatle hiçbir ilişkileri olmayan insanların İslam Dergisi'nde yazar ve yönetici olarak görev yapmalarından hareketle, "çok esnek cemaat aidiyeti" ve "bireyselliği yok etmeden cemaat olabilme"özelliklerini, bu cemaati diğerlerinden ayıran özelliklerden saymaktadır.

3. Faaliyetleri

İskenderpaşa Cemaati'nin bir diğer özelliği de siyasetle ve siyasetçilerle yakından ilgilenmeleridir. Zahid Kotku'nun karizmatik liderliği, etrafında pek çok siyasinin toplanmasını sağlamıştır.

Zahid Kotku döneminde, cemaatin önde gelen isimleri Milli Nizam ve Milli Selamet Partisinin kurulmasında aktif rol üstlenmişlerdir. Ancak daha sonra cemaat ile Necmettin Erbakan ve çevresi arasında ihtilaf çıkmıştır. Mahmud Esad Coşan politikayı ihmal edilmemesi gereken önemli bir alan olarak görmüştür. 1987 yılında Refah Partisini desteklemişse de Coşan daha sonra kendi partisini kurma çabasına girmiştir. 28 Şubat döneminde ise Büyük Birlik Partisine yakın durmuştur.

Muharrem Nureddin Coşan, babasının siyaset konusundaki yaklaşımını devam ettirmektedir. Bu çerçevede her seçim döneminde yaptığı basın açıklamaları ile destekleyecekleri partiyi kamuoyuna duyurmakta, çeşitli münasebetlerle siyasi açıklamalar yapmaktadır. Ülkemizde mevcut olan dini grupların çoğu siyasi tercihlerini açıkça ifade etmediği dikkate alınırsa, bu hususu, cemaati diğerlerinden ayıran bir özellik olarak addetmek mümkündür.

"Iskenderpaşa Dergahı Müntesibleri" adlı facebook sayfasından, İskenderpaşa cemaati mensuplarının güncel siyasi olaylarla oldukça yakından ilgilendikleri anlaşılmaktadır. Bu sayfada bazen hükümetin bir icraatı eleştirilmekte, bazen ülkenin gündeminde olan güncel-siyasi konularla ilgili fikirler beyan edilmektedir.

İskenderpaşa Cemaati bünyesinde çok sayıda kuruluş yer almaktadır. Bunlardan bazılarının cemaate ait olup olmadığı kendileri tarafından açıkça ifade edilmemektedir. Bazı kuruluşların, özellikle 28 Şubat sürecinde faaliyetleri durdurulmuş veya bu kuruluşlar el değiştirmiştir. Cemaate ait olduğu açıkça ifade edilen ya da toplumca bilinen kuruluşların önde gelenleri şöyle sıralanabilir:

Hakyol Vakfı, Server Holding, Asfa Eğitim Kurumlar, Akra FM, Sağduyu Partisi, ispa Tur, Server Yayınları, Kadın ve Aile Dergisi, Zinde Gençlik Spor ve İzcilik Kulübü, Server Gençlik.

Esad Coşan döneminde, Hakyol Vakfı yurt çapında örgütlenmiş, cemaat mensupları tarafından çevreden insan haklarına, tarihi eserlerin restore edilmesinden kadın sorunlarına kadar geniş bir alanda faaliyet gösteren, sayısı yüzleri bulan dernek hizmete açılmıştır. Ancak 28 Şubat süreci, cemaatin, faaliyetlerini önemli ölçüde sinırlandırmasına sebep olmuştur.

İskenderpaşa Cemaati'nin bilgi yarışması, kurban organizasyonu, itikaf etkinliği gibi dini-kültürel anlamda pek çok faaliyeti bulunmaktadır.

İskenderpaşa Cemaati'nin illerde gençlik, spor, izcilik, eğitim, kültür, çevre gibi adlarla kurulmuş pek çok derneği bulunmaktadır. Bu dernekler bulundukları bölgede kuruluş amaçları doğrultusundaki faaliyetler yanında "akşam namazında camilerimiz boş kalmasın" projesi, hutbe yazma yarışması gibi dini etkinlikler de yapmaktadırlar.

İskenderpaşa Cemaati'ne günümüzde tasavvufi olarak önderlik eden, dini irşad görevini yerine getiren Mahmud Esad Coşan ve Zahit Kotku'dur. Yayın organlarında, internet sitelerinde ikisinin yazıları, konuşmaları cemaate rehberlik etmektedir.